خطبه اول ـ پروردگار، انسان‌ها را برای رحمت آفریده است تا رشد پیدا کنند و به نقطه خدا گونگی برسند اما ازآنجاکه کمال انسان، کمال ارادی است و قهری نیست، اراده او در این کمال دخالت می‌کند و نتیجه نهایی می‌شود «عده‌ای را ما آمده دوزخ کرده‌ایم».
خطبه اول ـ وقتی انسان خدابین شد، اگر هدف و آرمان او نامناسب است، پروردگار با تصرف در فکر او، آرمانش را اصلاح می‌کند و اگر این آرمان و آرزو بسیار صحیح و به‌جاست، خداوند شرایط و وسایل رسیدن به نقطه تحقق آن آرمان را فراهم می‌کند.
خطبه اول ـ مستی غفلت می‌آورد، یک عنصری که مست مقام است و به جریان رقابت قدرت افتاده دچار غفلت می‌شود، یادش می‌رود چه کسی هست و کجا هست؛ این فرد از خود و خدا غافل است.
خطبه اول ـ خیلی از ریزش‌های انقلاب خودمان را در دوره میان‌سالی افراد می‌بینیم؛ جوانی که شب عملیات با کمال ایمان جنگیده، در دوره میان‌سالی، در جریان‌ها و مفاسد اقتصادی دیده می‌شود که با آن آتش‌بار شب عملیات سازگار نیست.
خطبه اول ـ انسانی که مسیر زندگی و مبنای معیشت خود را بر ضد دستور خدا و برخلاف فرامین الهی انجام می‌دهد، با انسان الگویی قرآن در نقطه مقابل قرار می‌گیرد، این انسان، انسان ظالم است.
خطبه اول ـ آنجایی که جریان رفتاری انسان در کمال انسان یا در انحطاط او دخالت دارد، اراده و تصمیم‌گیری مال انسان است زیرا خدا بشر را موجودی آفریده که کمالش، «کمال ارادی» است.
خطبه اول ـ در هدایت انسان‌ها، الزام تکوینی وجود ندارد بلکه الزام تشریعی است یعنی واجبات الهی بر انسان واجب است، اگر انجام ندهد عقاب می‌شود، ترک محرمات الهی بر بشر واجب است، اگر ترک نکند، عقاب می‌شود اما مانعی در مسیر او قرار نمی‌گیرد.
خطبه اول ـ دنبال همه بالا و پایین رفتن‌های دنیا، همه قدرت‌ها و ثروت‌ها، یک گودال است، در آن گودال می‌خواهید چگونه باشید و چه کنید؟ اگر فکر انسان در بحبوحه قدرت باشد، از هیچ پولی لذت نمی‌برد.
خطبه اول ـ دنیاگرایی، لازمه‌اش آخرت گریزی است، یعنی دنیا و آخرت قابل‌جمع نیست نه به این معنا که اگر کسی دنیادار بود، آخرت ندارد؛ گاهی اوقات، انسان‌های با فضیلت ازنظر امکانات زندگی مادی در سطح بالایی قرار می‌گیرند اما دنیا را در استخدام آخرت خود درمی‌آورند
خطبه اول ـ شخصی به‌واسطه باورمندی که نسبت به خدا، معاد و جریان‌های دینی دارد که باورمندی به‌حق است، آرامش باطن و آرامش دل در وجودش احساس می‌کند.
معنای فقدان آثم و کفور در حاشیه حکومت و رهبری امت و اداره جامعه دینی و ولایی به این معناست که ما در نظام دینی اسلامی، ملاء و مترف نداریم. حاشیه‌سازان قدرت برای یک انسان یا یک گروه به دوران رسیده‌اند که در سایه امکانات حکومتی بتوانند در توسعه منافع اقتصادی و مطامع اجتماعی خودشان بیفزایند.
خطبه اول ـ مقاومت در برابر حکم پروردگار به‌عنوان یک تکلیف و وظیفه قطعی برای انسان الگویی مشخص‌شده است.
