الگوی مصرف یعنی تا جایی هزینه کرد که به شأن و قوام زندگی لطمه وارد نشود

امام علی ^{(علیه السلام)} به یکی از شیعیان خود فرمودند: تو باید زندگی خود را داشته باشی؛ الگوی مصرف و هزینه در زندگی قوام است، شما باید جوری خرج کنید که زندگی مطابق شأن و قوام باشد، کمتر از آن حق نداری و بیشتر از این نیز حق نداری.

خطبه اول نماز جمعه، حرم امام رضا ^{(علیه السلام)}

آیت‌الله علم‌الهدی ظهر امروز در خطبه اول نماز جمعه مشهد مقدس در ادامه موضوع سبک زندگی اسلامی و الگوی مصرف ، بابیان این‌که اسلام الگوی مصرف را برای ما مشخص کرده است، گفتند: خداوند در آیه‌ای می فرماید: « وَ الَّذینَ إِذا أَنْفَقُوا لَمْ یُسْرِفُوا وَ لَمْ یَقْتُرُوا وَ کانَ بَیْنَ ذلِکَ قَواماً»، افرادی که مؤمن هستند و عباد الرحمن، در هزینه سازی، اسراف نمی‌کنند و در زندگی هم تنگ نمی‌گیرند، الگوی مصرف آن‌ها قوام است، در این اصطلاح قرآنی، قوام به‌عنوان الگوی مصرف مشخص‌شده است؛ در فرهنگ اسلامی ما، این اصطلاح قرآنی به‌عنوان یک جریان فرهنگی در خصوص الگوی مصرف مطرح است؛مصرف قوام.

ایشان به تفسیر عبارت «قوام» اشاره کردند و بیان داشتند: راغب اصفهانی در کتاب معنی قرآن، کتاب مفرداتش، «قوام» را این‌گونه معنا می‌کند، قوام عبارت است از آن‌که پایداری زندگی به آن بستگی دارد؛ در مسئله زندگی اگر بخواهد قوام باشد، یعنی معیار و الگوی مصرف، پایدار داشتن زندگی و زندگی را سرپا داشتن است تا آنجایی بایستی در عرصه زندگی هزینه سازی شود که زندگی سرپا شود.

معیار و محور مصرف و هزینه از دیدگاه اسلام، نگاه انسان به لوازم و ضرورت‌های زندگی است به‌نحوی‌که اگر انسان از حوزه ضرورت‌های زندگی جریان هزینه و مصرف را افزایش دهد از جریان الگوی اسلامی خارج‌شده و به بیان امام صادق مصداق اسراف است؛ «وَالَّذینَ إِذا أَنْفَقُوا لَمْ یُسْرِفُوا...»، اسراف نکردن به عنوان یک معیار در الگوی مصرف از نظر قرآن شناخته‌شده و توسعه مصرف و هزینه بیش از لوازم و ضرورت‌های زندگی که زندگی با آن قائم و سرپا می‌شود از دیدگاه اسلام به عنوان اسراف و حرام و ممنوع است.

امام‌جمعه مشهد مقدس ادامه دادند: عوان بن طعبه از شاگردان امام صادق ^{(علیه السلام)} در ضمن حدیثی از ایشان نقل می‌کند؛ عوان می‌گوید امام صادق ^{(علیه السلام)} به من فرمودند تو می‌بینی خدا انسانی را امین بر مال خودش قرار دهد که او چنین پنداشته است برای خود مرکب و اسبی به 10 هزار درهم خریداری کند در حالی که یک اسب به 20 درهم مشکل و نیاز او را حل و برآورده می‌کند و بعد حضرت این آیه را تلاوت کردند: «وَلاَ تُسْرِفُواْ إِنَّهُ لاَ یُحِبُّ الْمُسْرِفِینَ».

ایشان با بیان این‌که در این حدیث باید به دو نکته توجه شود، خاطرنشان کردند: در این روایت امام صادق ^{(علیه السلام)} دو نکته در فقه الحدیث آن وجود دارد؛ اول اینکه مرکب به عنوان یک هزینه لازم در زندگی تا چه اندازه باید مصرف شود و انسان سرمایه‌گذاری کند برای  تأمین مرکب؛ فاصله 10 هزار درهم و 20 درهم، یک‌پنجم 10 هزار درهم است؛ اگر اینطور شد که مرکبی با یک.. بیشتر از آن بخواهید ماشین بالاتر و مدرن‌تری تهیه کنید، از دیدگاه اسلام این اسراف است، یعنی این که ما به‌صرف این که پول‌داریم حق نداریم سطح زندگی را بالا ببریم.

عضو خبرگان رهبری با اشاره به این که قرآن به ما الگوی مصرف داده و این الگو، قوام است، اظهار کردند: امام صادق ^{(علیه السلام)} در ذیل عبارت، این موضوع را به عنوان مثال مطرح می‌کنند؛ اسراف این نیست که جنابعالی یک ابزار ضروری خانواده را نشکنی، یعنی اگر بنا شد من مصرف هزینه و خرجم را بالاتر از مقدار لازم و ضرورت زندگی قرار دهم اسراف کرده‌ام و اگر بنا شد آدمی بخواهد زندگی را سرپا نگه ندارد و سطح زندگی را از مقداری که لازم است پایین‌تر بگیرد و زندگی را به خانواده تنگ بگیرد، این هم اسراف است.

ایشان با بیان مثالی، نگاه امیرالمؤمنین ^{(علیه السلام)} را به الگوی صحیح مصرف را تصریح کرده و عنوان داشتند: دو برادر مخلص امیرمؤمنان و دلداده مولا در بصره، این دو از خانواده‌ای اعیان و برخوردار بصره بودند؛ وقتی حضرت به بصره آمدند به ایشان خبر دادند این شیعه شما بیمار است و در بستر افتاده؛ امام علی ^{(علیه السلام)} به خانه او رفتند و زندگی وسیع و مجهزی دیدند، به او گفتند چه خانه و منزل خوب و وسیعی، اگر در این خانه وسیع و زندگانی مجلل تو، خودت و تنها زن و بچه ات استفاده می‌کنی، این شایسته شیعه ما نیست اما اگر از این توسعه زندگی دیکران هم استفاده می‌کنند این شایسته است.

او عرض کرد من شیعه و دل داده شما هستم، من مجالس سنگین، اطعام‌های گسترده برای ایتام و فقرا در خانه می‌اندازم، به یک منزل وسیعی احتیاج داشتم که در این منزل از فقرا و نیازمندان پذیرایی کنم، این منزل را فراهم کردم که گنجایش پذیرایی داشته باشد.

امام‌جمعه مشهد مقدس ادامه دادند: حضرت گفتند اگر بر سر سفره تو ایتام و بی‌نوایان تغذیه شوند؛ خودِ پذیرایی کردن، اکرام، احترام و شخصیت دادن در جریان این کار است؛ فرمودند اگر در خانه تو بچه یتیم‌ها تکریم می‌شوند و بی‌نوایان مورد احترام قرار می‌گیرند، بسیار کار خوب و پسندیده‌ای است؛ او گفت به داد برادرم عاصم برسید، گفت او از نظر سرمایه، ثروت و دارایی از من بالاتر بود، به اعتبار این که شیعه شماست تمام دارایی خود را فروخت و بین فقرا تقسیم کرده و در بیرون شهر کلبه‌ای درست کرده و زن و بچه اش را در این کلبه بیرون شهر در میان خاک اسکان داده و خود و خانواده‌اش را هلاک کرده.

امام علی ^{(علیه السلام)} به عاصم گفت در این امکاناتی که خدا به تو داده، این زن و بچه و واجب النفقه هم در مال تو سهیم هستند و به چه مناسبت رزق آنان را از آنان گرفتی و از حقوق اولیه زندگی محرومشان کرده ای؟ او گفت آقای من شمایید، مولای من شمایید؛ این لباس شماست و این نان خشک، خوراک شماست، من که شیعه شما و خاک‌پای شما هستم باید زندگی من مجلل باشد، امام فرمودند من امیرالمؤمنین هستم، آیا امامت من این است که مردم به من بگویند امیرالمؤمنین و در زندگی از آنان برخوردارتر باشم؟

تو امیرالمؤمنین نیستی، تو باید زندگی خود را داشته باشی؛ الگوی مصرف و هزینه در زندگی قوام است، شما باید جوری خرج کنید که زندگی مطابق شأن و قوام باشد، کمتر از آن حق نداری و بیشتر از این نیز حق نداری.

آیت‌الله علم‌الهدی در پایان خطبه اول، موضوع خطبه اول نماز جمعه هفته آینده در خصوص سبک زندگی اسلامی را بیان راهکار الگوی مصرف در زندگی عنوان کردند.