فرائد الاصول

تقسیم دوم استصحاب به اعتبار دلیل

حکم شرعی گاهی مستقل است و گاهی تابع عقل است

اگر تابع عقل باشد یا حکم وجودی است که استصحاب جاری نمیشود و یا حکم عدمی است که در این صورت یا مستند به قضیه عقلیه و تابع آن است که استصحاب جاری نمی شود. یا مستند به قضیه عقلیّه نیست اگر چه موافق همدیگر هستند که در اینجا استصحاب جاری میشود

تقسیم سوم استصحاب به اعتبار دلیل(دلیل مستصحب یا بر استمرار دلالت دارد یا ندارد)

استصحاب از این نظر به سه قسم تقسیم میشود

1-     دلیل مستصحب دلالت بر استمرار استصحاب دارد در شک در رافع: ادله وضو و غسل دلالت دارند بر این که وضوء و غسل وقتی حاصل شدند مقتضی بقاء هستند و هیچوقت خود بخود زائل نمیگردد و عمر شخصی ندارد بلکه با آمدن مانع و مزیل از بین میرود

2-       دلیل مستصحب دلالت بر استمرار استصحاب دارد در غایت حکم: مثل اینکه در اتموا الصیام الی اللیل هنگام غروب شک میکنیم که  آیا صیام اقتضای بقاء تا این زمان را داشته است

3-     دلیل مستصحب دلالت بر استمرار ندارد مانند دلیل بر ثبوت خیار غبن  لذا بعد از زمان اول که شخص متوجه غبن میشود شک میکنیم آیا خیار غبن اقتضای بقاء تا این زمان را دارد و شخص میتواند خیار غبن اعمال کند یا نه؟

اقوال :

بعضی مثل محقق اول و محقق خوانساری تفصیل قائل شده اند به این صورت که محقق اول میفرماید استصحاب در جایی که دلالت بر استمرار دارد حجت است و در جایی که دلالت بر استمرار ندارد حجت نیست و محقق خوانساری میفرماید: استصحاب در در جایی که دلالت بر استمرار دارد چنانچه شک در وجود غایت باشد حجت است و در سایر اقسام حجّت نیست