خطبه اول نماز جمعه ـ جایی که خداوند به انسان می‌گوید «سمیع و بصیر»، مقصود یک انسان فوق‌العاده و خاص است، این انسان الگویی قرآن در انسان زیستی، امیرالمؤمنین است که از یک گوهر مخلوط آفریده‌شده است.

به گزارش Alamolhoda.com، آیت‌الله سید احمد علم‌الهدی ظهر امروز در خطبه اول نماز جمعه این هفته 23 مرداد مشهد مقدس، در ادامه تفسیر سوره انسان در خطبه اول که پیرامون موضوع انسان الگویی قرآنی است، با اشاره به آیه دوم سوره انسان «إِنَّا خَلَقْنَا الْإِنسَانَ مِن نُّطْفَةٍ أَمْشَاجٍ نَّبْتَلِیهِ فَجَعَلْنَاهُ سَمِیعًا بَصِیراً»، گفت: در این آیه و آیه قبل، یک تفسیر عمومی مربوط به‌ظاهر آیه بیان‌شده که برخی از مفسرین قائل شده‌اند به‌عنوان تبیین ساختار جسمی و روحی انسان.

ایشان به تفسیر این آیه و تحلیل عبارات آن پرداخت و ادامه داد: در ساخت جسمی انسان اعلام می‌کند که خداوند انسان را  نطفه مخلوطی که مورد آزمایش قراردادیم، آفریدیم و بعد او را بسیار شنوا و بسیار بینا قراردادیم؛ برخی مفسرین با توجه به‌ظاهر آیه می‌گویند مقصود از انسان، جسم انسان است که خداوند در این آیه، ساختار جسمی انسان را مطرح می‌کند که از نطفه است و مسئله دمیدن روح در این ساختار جسمانی که درنتیجه، انسان بینا و شنوا می‌شود، در این آیه مورداشاره قرارگرفته است و لذا در مسئله نطفه امواج، سه نظریه داده‌اند.

وجود سه نظریه در برداشت از «أَمْشَاجٍ نَّبْتَلِیهِ»

امام‌جمعه مشهد مقدس با اشاره به وجود سه نوع نظریه پیرامون عبارت «أَمْشَاجٍ نَّبْتَلِیهِ» عنوان داشت: یک نظریه این‌که مقصود از امشاج عبارت است از نطفه‌ای که مخلوط از نطفه زن و مرد است که در تعبیر روایتی هم آمده؛ نظریه دوم این است که مقصود از امشاج، مخلوط از اسپرم‌هاست که در نطفه مرد قرار دارد و نظریه سوم که نظریه تنتاوی است، می‌گوید منظور از امشاج، مخلوط عناصر است که از فسفر، آهن، پتاسیوم، کلسیوم و غیره تشکیل‌شده.

عبارت سمیع و بصیر تنها به خدا اطلاق می‌شود

ایشان بابیان این‌که منظور آیه نمی‌تواند به جنس انسان اطلاق شده باشد، خاطرنشان کرد: این نظریه که ما بگوییم مقصود از انسان، جنس انسان است و این آیه درباره ساختار جنس انسان است، با دو اشکال روبروست، اشکال اول در روایت «ابن شهرآشوب» نقل می‌کند وقتی از امام سؤال می‌پرسد، آیا منظور جنس انسان است، امام می‌فرمایند «اولین انسان از نطفه خلق نشده، آدم را که خدا از نطفه نیافرید، در بین انسان‌های دیگر، حضرت عیسی بن مریم نیز از نطفه خلق نشد»؛ اگر منظور نطفه باشد، دو انسان، یعنی اولین انسان و حضرت عیسی از این تبیین خدا خارج هستند.

عضو خبرگان رهبری به بیان دومین اشکالی که به این برداشت وارد است، پرداخت و گفت: اشکال دوم که مربوط به خود قرآن است، خداوند قرآن جز خدا برای هیچ موجودی سمیع و بصیر اطلاق نشده است، در غیر اطلاق سمیع و بصیر در قرآن، دو آیه داریم، «إِنَّا خَلَقْنَا الْإِنسَانَ مِن نُّطْفَةٍ أَمْشَاجٍ نَّبْتَلِیهِ فَجَعَلْنَاهُ سَمِیعًا بَصِیراً» سمیع و بصیر را به انسان این آیه نسبت می‌دهد و دیگر در آیه 24 سوره هود می‌فرماید «مَثَلُ الْفَرِیقَیْنِ کَالأَعْمَى وَالأَصَمِّ وَالْبَصِیرِ» که در اینجا هم این دو کلمه بدون ارتباط با خدا آمده است اما در این آیه می‌گوید مثل دو فریقی که یکی اهل آتش است و یکی اهل بهشت، مثلشان مثل کور و کر است در مقابل سمیع و بصیر که در مقام مثال زدن آمده و به کسی نسبت داده نشده، تنها جایی که به غیر خدا سمیع و بصیر نسبت داده‌شده، در آیه 2 سوره انسان است.

چهار آیه‌ای که خطاب آن به انسان است

ایشان بابیان این‌که خداوند در چهار آیه در مورد بینایی و شنوایی بشر سخن گفته است که تعبیرش سمیع و بصیر نیست، تصریح کرد: یکی در  سوره مبارکه نحل آیه 78 می‌فرماید: «... وَجَعَلَ لَکُمُ الْسَّمْعَ وَالأَبْصَارَ ...» خدا برای شما شنوایی و بینایی قرارداد، نمی‌گوید خدا شما را سمیع و بصیر قرارداد؛ دومین آیه، آیه 78 سوره مؤمنون، «... وَ هُوَ الَّذی أَنْشَأَ لَکُمُ السَّمْعَ وَ الْأَبْصارَ ...» خدا برای شما بینایی و شنوایی ایجاد کرد، بازهم نمی‌گوید خدا شما را سمیع و بصیر قرار داد؛ آیه 9 سوره سجده، سومین آیه در این خصوص است که می‌فرماید «... وَجَعَلَ لَکُمُ السَّمْعَ وَالْأَبْصَارَ وَالْأَفْئِدَةَ قَلِیلًا ...»، خداوند بعدازاین که آدم را تسویه کرد و کاملاً ساختارش را کامل کرد و از روح خودش در آدم دمید، برای شما بینایی و شنوایی قرار داد؛ چهارمین مورد، در آیه 23 سوره مُلک است که می‌فرماید«... وَجَعَلَ لَکُمُ السَّمْعَ وَالْأَبْصَارَ وَالْأَفْئِدَةَ ... »، خدایی که شما را ایجاد کرد و برای شما بینایی و شنوایی قرار داد.

منظور «سمیع و بصیر» در سوره انسان، یک انسان ماورائی است

امام‌جمعه مشهد مقدس با تأکید بر این‌که خداوند در هیچ کجا درباره انسان تعبیر به سمیع و بصیر نمی‌کند، عنوان داشت: در این چهار مورد، مسئله بینایی و شنوایی بشر را با جعل سمع و ابصار تعبیر می‌کند، پس اینجایی که خداوند به انسان می‌گوید «سمیع و بصیر»، مقصود یک انسان فوق‌العاده و خاص است، مقصود انسان عادی و جنس انسان نیست چون بر جنس انسان عنوان سمیع و بصیر اطلاق نمی‌شود.

ایشان ادامه داد: در این مورد، باید نکته‌ای را بیان کرد؛ در این آیه می‌فرماید « إِنَّا خَلَقْنَا الْإِنسَانَ مِن نُّطْفَةٍ أَمْشَاجٍ نَّبْتَلِیهِ فَجَعَلْنَاهُ سَمِیعًا بَصِیراً» ما انسان را از نطفه امشاج آفریدیم، پس اینجا «ف» فجعلناست، این «ف»، فای تفریع است، یعنی سمیع و بصیر بودن انسان متفرع است بر این‌که از نطفه ،ریده شده؛ آفریده شدن از نطفه، چطور خلقت آن انسان باعث شده سمیع و بصیر باشد؟ پس سمیع و بصیر بودن این انسان هم مربوط به ساختار جسمانی اوست، این اشکال پیش می‌آید.

نطفه در تعبیر سوره انسان به‌عنوان یک گوهر است

آیت‌الله علم‌الهدی به تعبیری صحیح از عبارت « فَجَعَلْنَاهُ » اشاره کرد و گفت: در اینجا، راغب اصفهانی در کتاب مفرداتش که یک کتاب لغت معنی قرآن است که موردپذیرش همه مذاهب اسلامی است، نطفه را به معنای خاصی که ما گرفتیم، معنا نمی‌کند؛ می‌گوید نطفه به معنای گوهر است و بعد می‌گوید و «بچه منطف به بچه‌ای می‌گویند که در گوش او گوشواره‌ای باشد که نگین آن گوشواره از گوهر است»؛ ما انسان را از یک گوهر آفریدیم، گوهری که مخلوط بود، انسانی که از گوهر مخلوط آفریده‌شده و سمیع و بصیر است یعنی شنوایی و بینایی او از ابزار چشم و گوش نیست و از ماوراء چشم و گوش سمیع و بصیر است، آن انسان وجود مقدس امیرالمؤمنین، علی (ع) است چون پیغمبر اکرم فرمودند انا و علی من نور واحد...» علی از نطفه امشاج آفریده‌شده یعنی از گوهر مخلوط به نبوت و امامت، علی مصداق امامت و پیامبر مصداق نبوت.

انسان الگو در تفسیر ائمه، امیرالمؤمنین است

ایشان خاطرنشان کرد: این انسان در تفسیر ائمه به‌عنوان «امیرالمؤمنین» تفسیر شده، ما این انسان الگویی قرآن در انسان زیستی به وجود مقدس امیرالمؤمنین است، از یک گوهر مخلوط آفریدیم و او را سمیع و بصیر قرار دادیم، یعنی بینایی و شنوایی علی را از یک مبدأ ماوراء چشم و گوش قراردادیم؛ لذا می‌گوید اگر پرده را از جلوی چشم علی بردارند، بر دانسته‌های او افزوده نمی‌شود.

امام‌جمعه مشهد مقدس یادآور شد: قرآن، انسان الگویی‌اش را یک انسان فوق‌العاده کاملی قرار داده که در آیات آینده، سیمای انسان کامل در این الگوی قرانی به‌عنوان یک تابلوی کامل برای نسخه‌برداری زندگی خودمان به ما نشان داده می‌شود.

ویدئو خطبه اول

دریافت
مدت زمان: 20 دقیقه 57 ثانیه